1972 - 2020 - al 48 jaar !

03-02-2011 - Het verdronken dromenland  tussen Amsterdam en Almere

De hoofdstad hoopt door het afblazen van projecten het tekort van het  zogeheten Vereveningsfonds met  € 900 miljoen te verminderen. In dat vereveningsfonds zijn kosten en baten van het grondbeleid ondergebracht. Er ligt te veel bouwrijpe grond braak. Wethouder van Poelgeest hoopt nog wel een stukje van 45 ha (20%) van IJburg II te realiseren, ook al  stagneert IJburg I. Maar eilanden zijn duur en er zijn inmiddels nieuwe tegenvallers van tientallen miljoenen euro's opgedoken. Ook aan Almeerse zijde is de woningmarkt ingestort: de plannen, die van de overheden en de private partijen miljarden aan investeringen vergen, zijn niet marktbestendig, zegt een anonieme Nederlandse ontwikkelaar in een interview (FD 3 januari 2011) ergens zal een punt moeten worden gezet achter die Schaalsprong. Het is onbetaalbaar en er is geen markt voor. Het wachten is op het moment dat het Rijk de stekker eruit trekt. De optimisten met grondposities geven toe dat het nu een stip is geworden aan de horizon. Voor die voorgenomen 60.000 woningen in twintig jaar moeten er ook even grootschalige   voorzieningen en infrastructuur worden aangelegd. Om die woningen te kunnen bewonen moeten die er allemaal al liefst van te voren liggen. Dat geldt buitendijks nog meer. Er moeten eilanden boven water worden gebracht, tegen overstromen worden beveiligd en met de wal worden verbonden voordat er ook maar een woning valt te verkopen. Zit het tegen dan zijn al die kosten plus die van voorzieningen voor  te weinig woningen gemaakt. Dat vinden investeerders terecht een veel te groot risico dus die voelen er niet veel voor. En dan is er nog de IJmeerlijn, geschatte kosten nu € 5 miljard, die, dwars door internationaal beschermd nat natuurgebied, beide kusten en hun eilanden moet gaan verbinden in 2025. Die lijn was al nooit rendabel. Zelfs niet  toen nog kon worden meegelift op de verliesgevende en dus afgeblazen   Zuiderzeelijn naar Groningen. Parallel loopt  bestaand spoor naar Flevoland dat als Hanzelijn wordt doorgetrokken naar Zwolle. Het Rijk is voorlopig te slecht bij kas om zo onverstandig te zijn zich te laten meeslepen in dit roekeloos avontuur. Blijft de vraag of en wanneer er betere tijden aanbreken. Is het een kwestie van een tijdelijke dip die te overbruggen is met een lager ontwikkelingstempo maar niet dwingt tot koersverandering? Dan verschuift de investeringshorizon slechts naar 2040 of 2050. Daarna kan de stip aan de horizon dus alsnog naderbij komen. Mits overige omstandigheden niet veranderen en dat doen ze nu juist wel. De naoorlogse geboortengolf zal straks uitmonden in een uitvaartgolf. Als gevolg daarvan komende attractieve woningen vrij, ook nabij Amsterdam.  Dat vermindert de noodzaak om veel bij te bouwen. Het uitstellen van projecten brengt het tijdstip van de voorgenomen bouw steeds meer binnen de invloedssfeer van de bevolkingskrimp. Gaat het lang duren dan verdampt het voorgenomen bouwprogramma grotendeels want het betreft tienduizenden woningen per jaar. Neem bijvoorbeeld de vergrijsde Gooi- en Vechtstreek waar nu al 60592 personen wonen van boven de zestig jaar. Op een termijn van 25 jaar geeft dat bij gemiddeld 2 personen per woning een opbrengst door verlating van  ruim 30.000 woningen. (verweduwing, dus een persoon per woning is buiten beschouwing gelaten) De vergrijsde Meerlanden bieden aldus uitzicht op eveneens 30.000 woningen. Die woningen komen de komende jaren geleidelijk vrij maar het tempo zal over tien jaar oplopen omdat dan de uitvaartgolf van invloed wordt (de geborenen uit 1946 worden dan 75 jaar). Bij elkaar komt in dit rekenvoorbeeld in twee regio's evenveel vrij als de schaalsprong Almere moet opleveren maar dan zonder risico, natuurschade en kosten. Daar moeten de vrijkomende woningen in de overige vergrijzende regio's rond Amsterdam nog bij worden opgeteld. Woningverlating neemt dus steeds meer de woonproductie over van de nieuwbouw.  Toch bijbouwen leidt dan tot dubbel aanbod en tot instorting van de huizenmarkt. Daar trapt geen investeerder straks meer in. Het wordt dus in de nieuwbouw niet meer wat het was.  En dat is winst voor een open Markermeer en IJmeer... Marten Bierman

Oud voorzitter (Marten Bierman) van de IJsselmeervereniging schrijft voor de website en IJsselmeerberichten regelmatig zijn columns.  Dit keer over hoe de wal het schip keert, ofwel hoe de markt en bevolkingskrimp de buitendijkse plannen van Almere en Amsterdam  naar een verre toekomst verschuiven. Een toekomst waarin het met nieuwbouw niet meer wordt wat het ooit was.