1972 - 2020 - al 48 jaar !

De Afsluitdijk en vismigratie

De Afsluitdijk vormt een enorme belemmering voor de vismigratie zowel voor vis die van zout naar zoet wil als andersom. Dat de vis die uitgespoeld wordt met het spuien terugzwemt via de schutsluizen is bij toeval ontdekt toen de sluis bij Kornwerderzand in 2014 in storing was. Toen de storing verholpen was en men de deuren weer wilde openen bleek er een flinke laag dode zoetwatervis achter de sluisdeuren te liggen: voornamelijk pos die terug wilde naar het IJsselmeer. In de toekomst zal de vismigratierivier een bijdrage gaan leveren om dit probleem op te lossen, maar sedert 2014 heeft Rijkswaterstaat een aantal maatregelen genomen die vismigratie  bevorderen door een visvriendelijk spuibeheer. Marianne Greijdanus van Rijkswaterstaat is omgevingsmanager hiervan. Door de spuisluizen al open te zetten voordat het water in de Waddenzee gaat zakken krijgen de vissen die van zout naar zoet willen de gelegenheid de anders onneembare barrière van de Afsluitdijk te overbruggen. Tevens krijgt de zoetwatervis die tijdens het spuien in het zoute water terecht komt de gelegenheid terug naar het IJsselmeer te zwemmen door schutsluizen met zogenaamde “loze” schuttingen. Dit gebeurt vooral ‘s nachts en is hierdoor extra effectief omdat vis bij voorkeur ‘s nachts binnentrekt, vermoedelijk omdat er dan minder kans een prooi te zijn voor foeragerende vogels. Het visvriendelijke spuiregiem is gemonitord door het adviesbureau ATKB en het blijkt een groot succes. Zij turfden 26 vissoorten die dankzij het aangepaste deurbeleid moeiteloos spuikokers en schutsluizen passeerden. In april 2015 passeerden 120.000 visjes in een tijdsbestek van nog geen 10 minuten moeiteloos een van de spuikokers in Kornwerderzand: 60.000 spieringen, 40.000 glasaaltjes en 20.000 stekelbaarsjes. In Den Oever waren dit nog eens 90.000 visjes. De paling plant zicht voort in zout water: de Sargassozee. Voor de palingstand is een onbelemmerde toegang tot zoet water essentieel na de voortplanting en de 6000 km lange reis van de glasaal. Voor de spiering geldt het omgekeerde. Deze zalmachtige zoutwatervis zoekt juist het zoete water van het IJsselmeer op om te paaien. Verder is de spiering het belangrijkste voedsel voor niet al te diep duikende vogels zoals visdieven. Een keerzijde van het visvriendelijk spuiregiem is het risico op verzilting van het IJsselmeer. De oplossing is gevonden door gebruik te maken van het hogere soortelijk gewicht van zout water t.o.v. zoet water, waardoor het zoute water onder het zoete water zakt. Door stroming zijn er diepe gaten achter de sluizen en het zoute water hoopt zich daarin op. Een 500 meter lange afvoerbuis verbindt deze gaten met de Waddenzee en als het waterpeil van het IJsselmeer hoger is dan de Waddenzee drukt de waterkolom het zoute water terug de Waddenzee in. Om te voorkomen dat vis via deze afvoerpijp terug zwemt worden bij de ingang stroboscooplichtsignalen uitgezonden waardoor ze worden afgeschrikt. Het maatregelenpakket bestaat naast het slim gebruik maken van bestaande openingen ook uit de aanleg van twee nieuwe openingen die 24/7 doorgang bieden voor de vis: een vispassage bij Den Oever en de Vismigratierivier bij Kornwerderzand. De vispassage bij Den Oever wordt dit voorjaar gemonitord, tot 53000 glasalen per nacht weten de passage te vinden. Daarnaast ook spiering, stekelbaars en jonge bot maar ook zoetwatervis die terugzwemt, grondels. De passage was met name bedoeld voor de kleine vis, zwakke zwemmers maar wordt ook gebruikt door baars van 70 cm en snoekbaars van 67 cm. In Kornwerderzand was een vergelijkbare passage gepland, deze is door toenmalig staatsecretaris Atsma on hold gezet vanwege de plannen van de regionale partijen om een vismigratierivier aan te leggen. Inmiddels zijn die plannen vergevorderd: in 2017 wordt de aanbesteding op de markt gezet.  Met dit visvriendelijke spuiregiem, wat nu al 350 miljoen vissen per jaar oplevert, de vispassage bij Den Oever en over enkele jaren een functionerende vismigratierivier hopen we dat de visstand in het IJsselmeer zal verbeteren en dat ook migratievissen als de Elft, de Houting, de Steur en de Zalm weer in het IJsselmeer en onze rivieren zullen terugkeren. Zie verder: de afsluitdijk open voor vis (1.2Mb - .pdf)