1972 - 2020 - al 48 jaar !

Het langverwachte besluit van de minister Melanie Schultz over de Markermeerdijk

Denkend aan Holland zie ik breede rivieren traag door het oneindig landschap gaan …… ⁱ De cultuurhistorische waarde van de Markermeerdijken  Bij hun bezoeken aan Nederland wilde mijn Indonesische familie steevast het verschil zien in waterpeil tussen de polder en het omringende water. Met geleende winterjassen en mutsen togen wij in de gure ijskou naar Marken of de Beemster om met eigen ogen het wonder van Holland te aanschouwen. Het aan de zee ontworstelde land onder de zeespiegel! De dijken hebben niet alleen materieel een belangrijk rol in de geschiedenis van Nederland gespeeld. Volgens Simon Schama, de historicus van de zeventiende eeuwse Republiek, staat de sociale organisatie van de dijkenbouw en de waterschappen in de Nederlanden zelfs aan de basis van het idee van democratie. ⁱⁱ  De dijkversterking van de Markermeerdijken leed echter aanvankelijk, alle goede bedoelingen ten spijt aan gebrek aan democratie. Zo is het eerste stuk van Enkhuizen tot Hoorn - de vroegere Zuiderdijk - al op de schop genomen en die versterking verliep op een rampzalige wijze. ⁱⁱⁱ  Het stuk van Hoorn tot Amsterdam wachtte eenzelfde lot. Het afgelopen jaar is daarin een kentering gekomen door de acties van dijkbewoners verenigd in de Zuyderzeedijk Alliantie. De vroegere Zuyderzeedijk, zoals de de actievoerders de Markermeerdijk van Hoorn tot Amsterdam consequent noemen om zijn landschappelijke en cultuurhistorische waarde te benadrukken, moet om zijn schoonheid als een monument beter beschermd worden. Besluit van de minister Op 14 december jl. nam minister Melanie Schultz Verhaegen het langverwachte besluit over peilverlaging in het Markermeer in relatie tot de dijkversterking van de Markermeerdijken, zoals in de vorige IJsselmeerberichten door het HHNK was aangekondigd. Er zullen geen pompen geplaatst worden omdat uit het onderzoek blijkt “dat pompen in de Houtribdijk en Afsluitdijk het waterpeil weliswaar omlaag kunnen brengen, maar dat het effect op de benodigde dijkversterking gering is.” ^iv De minister had deze zomer meer tijd gegeven voor het onderzoek naar de alternatieven voor de dijkversterking van de Markermeerdijk als antwoord op de kritiek vanuit de dijkbewoners. Het besluit van de minister dat pompen en peilverlaging in het Markermeer niet nodig zijn is overigens ook in overeenstemming met onze visie. De IJsselmeervereniging staat immers voor een natuurlijker (eco) systeem door een doorlaatbare Houtribdijk. Bewezen sterkte en ‘joint fact finding’ Sterker en echt baanbrekend is het besluit van de minister voor verder onderzoek naar bewezen sterkte van de dijken. “Het concept bewezen sterkte lijkt kansen te bieden voor een minder ingrijpende dijkversterking”, maar zo voegt de minister er in haar brief aan toe: “Ik hecht eraan te benadrukken dat […] het nog geen zekerheid is.” Nieuw is ook dat bewoners betrokken waren bij het onderzoek naar dit alternatief. De minister schrijft “Gebleken is dat transparantie en tijdige informatie-uitwisseling bijdraagt aan onderling vertrouwen. Vanwege de positieve ervaringen heb ik [….] besloten de principes van joint fact finding voort te zetten bij het vervolg van bewezen sterkte voor de Markermeerdijken.” De drie vertegenwoordigers namens de dijkbewoners in de begeleidingscommissie van het onderzoek zijn daar zeer positief over. Meer dan in het verleden geeft dat de mogelijkheid dat  alternatieven vanuit de bevolking serieus genomen worden. De Zuyderzee Alliantie is blij, het Hoogheemraadschap is opgelucht en vol goede voornemens om ‘de handen ineen te slaan’. “In de begeleidingscommissie is met elkaar afgesproken dat “alles eruit gehaald moet worden wat erin zit. […] Om dit te waarborgen wordt de werkwijze van de afgelopen periode voortgezet […] Hierdoor zal het ontwerp van de dijken de komende tijd nog wijzigen.[…] En blijft de omgeving nauw betrokken om samen tot zowel een veilige dijkoplossing voor 1,2 miljoen inwoners te komen, als  recht te doen aan het unieke karakter van deze monumentale dijken.” Aldus het Hoogheemraadschap. Veilige én mooie Markermeerdijken? Maar hoe is in die belangenafweging gewaarborgd dat “het historisch cultuurlandschap met de monumentale dijk grotendeels behouden blijven”, wat Wouter de Hollander, een van de drie vertegenwoordigers van de dijkbewoners hoopt. ^vi  Het blijft moeilijk om op te komen voor de verdwijnende schoonheid van het landschap. Want wat is dat nou, een cultuurlandschap? Over de namaaknatuur die ervoor in de plaats wordt aangeboden is overigens ook het laatste woord nog niet gezegd. Discussie en grondige kritiek op dijkversterkingen zijn niet nieuw. In de 19de eeuw voerde de waterstaatsingenieur Jan Blanken de zelfde polemiek met zijn superieuren. Hij kreeg bijval van schrijvers als Bilderdijk. Bij de rivierdijkverzwaringen in de 20ste eeuw maakten schrijvers en kunstenaars zich sterk voor het behoud van het unieke rivierlandschap, en werden bijgevallen door wetenschappers en deskundigen. De discussie over het belang van behoud van landschap en cultuur werd toen niet opgepakt. Men had er wel oren naar, maar de begrippen landschapswaarden en cultuurwaarden zijn zo abstract dat men er geen harde strijd mee kon voeren tegen de belangen van veiligheid, economische schade en werkgelegenheid. ^vii  Delta Programma 2015 hecht echter wel waarde aan die landschappelijke schoonheid. Juridische basis Staan we er nu beter voor? Is het Hoogheemraadschap met het consortium onder leiding van Boskalis hiertoe in staat? Door Fons Elders wordt dit in twijfel getrokken, al is ook hij positief over het besluit van de minister. Gezien de vernietigende kaalslag en jarenlange onverschilligheid voor de bewonersbelangen bij de inmiddels uitgevoerde dijkversterking van de Zuiderdijk van Enkhuizen tot Hoorn, blijft de vraag of dit keer de cultuurhistorische en landschappelijke waarden voldoende gewicht in de schaal leggen. Vreemd genoeg lijken ‘milieu’ en ‘natuur’ (in die volgorde) makkelijker te beschermen dan het landschap. De nieuwe Waterwet geeft iets meer ruimte voor bewonersbelangen en inspraak, al zijn alleen direct belanghebbenden ontvankelijk. In die wet is ook vastgelegd dat de provincies en de waterschappen verantwoordelijk zijn voor de uitvoering, inclusief de inspraak. ^viii Het blijft dan ook voor kritische bewoners nodig op het vinkentouw te zitten en waakzaam te zijn. Het zal nog vele vrijwilligersuren kosten om te zorgen dat de dijkverzwaring ook dijkverbetering wordt. Schoonheid heeft zo zijn prijs. Soemini Kasanmoentalib, december 2015 ------------------------------------------------------- ⁱ Herinnering aan Holland, het bekende gedicht van Hendrik Marsman waarin de aard van het historische cultuurlandschap in zijn eenheid en samenhang van elementen zo treffend wordt verwoord. ⁱⁱ Simon Schama, Overvloed en Onbehagen. De Nederlandse cultuur in de Gouden eeuw, 4e druk februari 2005. ⁱⁱⁱ Fons Elders, één van de instigatoren van de Zuyderzee Alliantie, in zijn ingezonden brief ^iv Verwijzing naar de brief van de minister op de website van het ministerie of de provincie  ^v Zie de website van HHNK www.markermeerdijken.nl, Samen voor veilige én mooie Markermeerdijken. ^vi Reactie van Wouter de Hollander, zie kader. ^vii Landschap als geheugen, opstellen tegen de dijkverzwaring, uitgeverij Cadans Amsterdam 1993. ^viii Iedereen kan een zienswijze indienen naar aanleiding van het dijkversterkingsplan. Dat plan behoeft de goedkeuring van Gedeputeerde Staten van Noord-Holland. Het waterschap HHNK is verantwoordelijk voor de uitvoering. Beroep tegen het vastgestelde definitieve plan is alleen mogelijk voor belanghebbenden.

Op 14 december jl. nam minister Melanie Schultz Verhaegen het langverwachte besluit over peilverlaging in het Markermeer in relatie tot de dijkversterking van de Markermeerdijken, zoals in de vorige IJsselmeerberichten door het HHNK was aangekondigd. Er zullen geen pompen geplaatst worden omdat uit het onderzoek blijkt “dat pompen in de Houtribdijk en Afsluitdijk het waterpeil weliswaar omlaag kunnen brengen, maar dat het effect op de benodigde dijkversterking gering is.” ⁱ De minister had deze zomer meer tijd gegeven voor het onderzoek naar de alternatieven voor de dijkversterking van de Markermeerdijk als antwoord op de kritiek vanuit de dijkbewoners. Het besluit van de minister dat pompen en peilverlaging in het Markermeer niet nodig zijn is overigens ook in overeenstemming met onze visie. De IJsselmeervereniging staat immers voor een natuurlijker (eco) systeem door een doorlaatbare Houtribdijk. Veel van de inbreng van de omwonenden is door de minister overgenomen en zal naar verwachting tot een beter plan voor de dijk leiden. De actievoerders blijven uiteraard wel goed opletten. Voor meer informatie verwijzen we graag naar het januarinummer 2016 van IJsselmeerberichten waarin we uitgebreid terugkomen op dit onderwerp. Brief van Minister aan bewoners Markermeerdijken 14-12-2015 (321Kb. pdf)