1972 - 2020 - al 48 jaar !

27-05-2010 - En wat gaan we doen met de Afsluitdijk?

Een belangrijk keuze van deze organisaties is een gecombineerde aanpak waarin veiligheid én natuurontwikkeling hand in hand gaan. Onder leiding van Ed Nijpels is een adviescommissie “Verkenning Toekomst Afsluitdijk” opgericht met als opdracht om te komen tot een nieuw plan voor de Afsluitdijk dat voldoet aan de veiligheidsnorm en geen afbreuk doet aan een aantal belangrijke functies die ook met de Afsluitdijk verbonden zijn: • Veiligheid (hoogwater kering) • Waterbeheer (zoet water op het juiste niveau houden) • Mobiliteit (verbinding Noord Holland/Friesland) • Ruimtelijke kwaliteit ( vormgeving ruimte en landschap) • Natuur (natuurbehoud/ontwikkeling) • Cultuurhistorie (historische waarden van bebouwing en kunstwerken) RWS heeft bijeenkomsten georganiseerd voor belanghebbende organisaties waar alle betrokkenen hun ideeën konden spuien. Ook aan marktpartijen (advies/ ingenieursbureaus, baggeraars etc.) is gevraagd om mee te denken aan een nieuw plan voor de Afsluitdijk. Acht Consortia (samenwerkingsverbanden van ondernemers) hebben een plan ontwikkeld waaruit de Advies commissie er vier heeft uitgekozen. Dijkontwerp en wat wij er van vinden De VBIJ (inclusief de IJsselmeervereniging) is ook betrokken geweest bij het ontwikkelen van de plannen van deze consortia. Haar visie hierbij is dat het hele waddengebied – van Noordzeekustzone, via eilanden, inter-getijdengebied (o.a.de Waddenzee), achterland en de gesloten zeearmen, zoals IJsselmeer beschouwd moet worden als één brede kustverdedigingzone. Daarnaast heeft de VBIJ nagedacht over wat er nu precies met de nieuwe plannen van de Afsluitdijk naast de veiligheid nog meer meegenomen zouden moeten worden. De conclusie was: 1. Het kwaliteitsverlies m.b.t. het ecosysteem van de Westelijke Waddenzee en het IJsselmeer; De Afsluitdijk heeft er ondermeer voor gezorgd dat er minder slibafzetting in de Westelijke Waddenzee plaatsvindt. Dit vermindert de diversiteit aan planten en dieren. 2. Het ontbreken van ecologische samenhang en verbindingen tussen de ecosystemen Waddenzee en IJsselmeer. De afsluitdijk vormt een harde scheiding. Bij een geleidelijke overgang tussen de twee ecosystemen is er een veel grotere soortenrijkdom te verwachten. Onze visie is dat het nieuwe dijkontwerp een substantiële bijdrage moet leveren aan versterking van robuustere ecosystemen van Waddenzee èn IJsselmeer samen, door het creëren van karakteristieke habitats en door het verbinden van beide ecosystemen. Het mag niet het weidse landschap van IJsselmeer en Waddenzee aantasten of de beschermde leefomgevingen en planten en dieren bedreigen. Daarom vindt de VBIJ dat een nieuwe dijk een in de toekomst meer open doorlatende oplossing niet in de weg mag staan. Want dat levert een belangrijke bijdrage aan een flexibele opvang van de klimaatveranderingen, zoals zeespiegelrijzing, stormen en hoge zoet water afvoeren. Wij willen graag een dijk die zorgt voor landschapsvormende processen: het ‘building with nature’ principe en niet een “betonnen” oplossing. Dit betekent dat je moet onderzoeken hoe je de natuur zelf beter kan inzetten voor het veiliger maken van de dijk. Ook moet het ontwerp ruimte bieden aan andere functies als bijvoorbeeld duurzame energieopwekking, recreatieve mogelijkheden en kweek van mosselzaad of zilte groenten. Al deze uitgangspunten en randvoorwaarden hebben we ingebracht in het proces van de ontwikkeling van de verschillende dijkontwerpen. Conclusie en aanbevelingen aan de commissie Nijpels We zijn best optimistisch over de vier geselecteerde plannen van de consortia. Daar zitten veel goede kansen in voor verbetering van veiligheid, natuur en landschap: 1. In alle ontwerpen is sprake van verbetering van beide ecosystemen door flinke zoet-zout overgangen, zonder dat daarmee sprake is van zoutoverlast in het IJsselmeer. Het is daarom zeer wenselijk dat nu het principebesluit valt voor een grootschalige zoet-zout overgang aan de zijde van het IJsselmeer. 2. In de meeste ontwerpen wordt het building with nature concept toegepast, waarbij de beste mogelijkheden zich voordoen aan de Waddenzeezijde. Wij dringen erop aan dat dit principe uitgangspunt vormt voor de toekomstige aanpak. 3. In bijna alle gevallen is sediment noodzakelijk voor de aanpassing van de dijk. Wij stellen voor dat op korte termijn wordt begonnen met een proef of onderzoek naar ecologisch verantwoorde zandwinning in het IJsselmeer. 4. Het blijkt dat met een overslagbestendige dijk aan de veiligheidscriteria kan worden voldaan. Wij achten het dan ook zeer wenselijk dat nu een principe keuze wordt gemaakt voor een overslagbestendige dijk. (een van de gevolgen van klimaatverandering betreft de hogere en sterkere golfslag tegen de dijk; door een juiste vormgeving van het dijkprofiel worden de golven af- of terug “gebogen”) 5. Uit alle ontwerpen wordt duidelijk dat er mogelijkheden voor duurzame energieopwekking langs de Afsluitdijk zijn, maar dat ze merendeels nog niet direct toepasbaar zijn. Daarom is het wenselijk dat een proeftuin voor alternatieve energiewinning, zoals getijden, zoet/zout en waterkracht elektriciteitopwekking, wordt meegenomen in de besluitvorming. 6. In de ontwerpen is helaas geen aandacht voor sedimenttransporten (zand en slibafzetting) en de mogelijkheid van ‘meegroeien’ van Waddenzee en IJsselmeer met de zeespiegelrijzing. Wij zijn van mening dat het zeer zinvol zou zijn hierover meer kennis te ontwikkelen, bijvoorbeeld in relatie met zandsuppleties en zandmotoren aan de Hollandse kust. Daarom is het ook van belang dat een meer ‘open’ constructie van de dijk in de toekomst mogelijk blijft. Wij pleiten daarom voor een no-regret aanpak, die het mogelijk maakt de plannen later aan te passen aan voortschrijdend inzicht. Besluitvorming en de 25 miljard bezuiniging van het rijk Naast de vier varianten van de consortia zijn er ook nog twee minimum varianten van Rijkswaterstaat. Deze laatste twee voorstellen voor “betonnen” en goedkope, maar wel veilige oplossing, zouden wel eens meer aandacht kunnen krijgen dan gewenst, ingegeven door de actuele situatie met de rijksfinanciën. De vraag is wat er dan overblijft van al het moois uit de plannen van de consortia. Gelukkig heeft de commissie Nijpels vooraf een “afwegingskader” opgesteld waarin beschreven staat hoe men het voorkeursalternatief zou moeten kiezen en in haar eindadvies pleit de commissie Nijpels expliciet voor de meerwaarde van de voorstellen van de consortia. Begin 2011 stelt het rijk de voorkeursvariant vast. In 2011 komt de Milieu Effectrapportage uit met de passende beoordeling. Daarin is vastgelegd of en welke verstoringen er voor de natuur optreden als het plan wordt uitgevoerd. Ook wordt onderzocht wat de kosten en baten zijn van het plan. Dat wordt vastgelegd in de Maatschappelijke kosten-baten analyse. Die worden rond hetzelfde tijdstip gepubliceerd. Dan volgt er een inspraak periode. Eind 2012/2013 worden er vergunningen aangevraagd en is er een aanvraag voor het dijkverzwaringsplan. De eerste stap (in 2013) die concreet genomen wordt, is de aanleg van de extra spuicapaciteit op de Afsluitdijk, zo is nu de planning. Hoe gaat het nu verder? Uiteindelijk zal er één definitief plan komen waarin staat hoe de Afsluitdijk veiliger wordt gemaakt en wat voor extra’s dit plan zal opleveren voor natuur, voor groene energie, voor recreatie en de cultuurhistorie. De VBIJ blijft met haar partners actief bij het proces betrokken omdat we hier een belangrijke kans zien om de natuur aanzienlijk te verbeteren. En zo’n kans kun je niet laten lopen! (voor meer info zie www.rws.nl “Eindrapport adviescommissie Nijpels.’

De Afsluitdijk is een belangrijk onderdeel van het klimaatbestendig maken van Nederland in de toekomst. Rijkswaterstaat(RWS) kiest voor het verhogen en verstevigen van de dijk zodat de zeespiegelstijging geen greep krijgt op ons land. Afgelopen jaar hebben allerlei samenwerkende natuuren landschapsorganisaties, waaronder de stichting Verantwoord Beheer IJsselmeer (VBIJ), nagedacht over de aanpak van de Afsluitdijk. Door: Flos Fleischer